Ergens in de zomer van 2022 werd het programma van YALFU, het YA Literatuurfestival in Utrecht, bekend gemaakt. Een van de aanwezige auteurs was Zoulfa Katouh. Ik kon er dit jaar niet bij zijn, maar deze voor mij – en vele anderen – nog onbekende auteur sprong er voor mij direct uit. De titel van haar debuutroman Zolang de citroenbomen bloeien wist mijn nieuwsgierigheid direct te wekken. Toen ik de flaptekst las was ik meteen om, een verhaal over de Syrische burgeroorlog lees je nog niet vaak. Gelukkig komen deze verhalen er steeds meer, want de beelden op tv laten slechts een klein stukje van deze rot oorlog zien.
Titel: Zolang de citroenbomen bloeien
Auteur: Zoulfa Katouh
Vertaler: Merel Leene
Verschijningsdatum: 4 oktober 2022
Uitgeverij: Blossom Books
Aantal pagina’s: 391
ISBN: 9789463493253
Genre: Young Adult, Contemporary
Salama Kassab was farmaciestudent toen de revolutie in Syrië begon. Ze had haar ouders nog, haar grote broer, haar huis. Nu is ze haar familie kwijt en werkt ze als vrijwilliger in het ziekenhuis van Homs waar de gewonden onophoudelijk binnenstromen. Ze wil weg uit deze oorlog, weg van de ellende en verschrikkingen. Maar ze wil ook blijven, voor alles wat Syrië was – en voor de mensen die haar hulp nodig hebben. Met haar twijfel groeit ook haar PTSS, in de menselijke gedaante van Khawf, die haar alle verschrikkingen die ze heeft meegemaakt telkens opnieuw laat beleven. Dan ontmoet ze Kenan die haar probeert de kleuren te tonen die allang zijn vervaagd. Hij durft te dromen van een toekomst, en het is aan Salama om te beslissen of ze daarin met hem meegaat. Zolang de citroenbomen bloeien is een indrukwekkend debuut over de verwoestende Syrische burgeroorlog en de kosten van een revolutie. Katouh weeft wanhoop, geluk en verdriet samen tot een diep menselijk en schrijnend verhaal en laat zien dat zelfs tussen de brokstukken van de oorlog hoop en liefde kunnen bestaan.
Deze YA roman vertelt het verhaal van Salama Kassab die zich tijdens haar studie geneeskunde heeft gespecialiseerd in farmacie. Als de Arabische Lente en daarmee de Syrische burgeroorlog uitbreekt, wordt haar stad Homs zwaar getroffen. Na het verlies van haar familie besluit ze te blijven en te helpen waar het kan en het nodig is. Dat is in het ziekenhuis. Door een tekort aan medisch personeel leert Salama veel sneller dan haar lief is om te opereren en andere medische handelingen uit te voeren die niet bij het beroep van een farmaceut horen. Met de weinige middelen die ze heeft probeert ze zoveel mogelijk levens te redden, zonder daarbij haar eigen trauma’s onder ogen te komen. Haar PTSS onderdrukt ze, maar zodra ze klaar is met haar werk komt alles keihard naar boven. Salama vraagt zich af of er nog hoop voor haar is, tot ze Kenan ontmoet. Langzaam leren de twee elkaar steeds beter kennen en ontstaat er een hechte band. Is dit genoeg om Salama weer hoop te geven of pakt de oorlog ook dit van haar af?
In het eerste hoofdstuk maak je direct kennis met Salama en de verschikkingen die ze heeft meegemaakt. Als lezer weet je dat het erg is, maar hoe erg kun je nog niet vermoeden. Het is ook moeilijk om je voor te stellen wat er door je heen gaat als iedereen van wie je houdt zomaar uit je leven wordt gerukt door een bom. Het is dan ook niet gek dat Salama PTSS heeft. Deze PTSS komt in het verhaal goed naar voren, al kan ik niet oordelen over de juiste representatie. Wel wordt duidelijk dat Katouh Salama levensecht weet neer te zetten. Zelf is de auteur ook uit Syrië gevlucht om vervolgens in Zwitserland en later in Amerika neer te strijken. Als lezer voel je mee met Salama en haar verlies. Ook kun je alleen maar bewondering voor haar opbrengen over hoe ze ondanks alles toch haar passie, het genezen van mensen, probeert uit te oefenen. Pas veel later wordt duidelijk hoe zwaar Salama’s PTSS eigenlijk is en dan vallen steeds meer dingen op hun plek.
De schrijfstijl van dit boek is prettig, ondanks de heftige plot. Je wilt door blijven lezen omdat je wilt weten hoe het verder gaat met Salama en haar voornemen om Syrië te verlaten. De worsteling die ze ervaart om te vertrekken of toch te blijven is door de auteur goed neergezet. Ook deinst Katouh er niet voor terug om de verschrikkingen waarmee Salama dagelijks wordt geconfronteerd bloot te geven. De verwondingen waarmee ze wordt geconfronteerd tijdens haar werk worden vrijwel tot in detail beschreven. Dit is goed, want de beelden op tv zeggen wel iets maar niet alles. Dit boek geeft de mensen in Syrië die op welke manier dan ook met deze burgeroorlog te maken hebben (gehad) een stem. Hun verhaal wordt nu nog meer de wereld in geslingerd en gehoord. Zolang de citroenbomen bloeien is daarom een aanrader als je meer wilt weten over de Syrische burgeroorlog en wat het met de bevolking doet. Zoulfa Katouh heeft de ellende op een rauwe en indringende wijze aan het papier toevertrouwt, maar laat daarnaast zien dat er in de meest vreselijke omstandigheden lichtpuntjes zijn waar mensen zich aan vastklampen.